2020-1 Saigon, Vietnam

---

Saigon



1-19-2020 Saigon, Vietnam

Vao the ky thu 2 truoc Tay Lich Viet Nam luc do ten la Nam Viet duoi thoi nha Trieu sau do doi thanh Annam cho den thoi Nguyen Phuc Anh hay vua Gia Long ,1802 doi thanh Viet Nam. Tuy nhien ten Annam con dung cho nguoi dan Viet luc bay gio cho den nam 1949 trieu dinh Hue moi chanh thuc goi la Viet Nam.

Thoi Hong Bang duoi trieu dai vua Hung 257 truoc tay lich la khoi dau cho nuoc Vietnam ngay nay. Sau do Thuc Phan danh bai vua Hung de hop nhat 2 bo lac Au Lac va Lac viet thanh Lac Viet va tu xung la Au Duong Vuong. Den nam 179 truoc tay lich. Tau xam lang Vietnam va Vietnam mang Vietnam xac nhap vao Tau duoi nha Han nam 111 truoc tay lich cho den 1,000 nam sau. Trong thoi gian bi Tau do ho co nhung cuoi noi day cua Ba Trung va Ba Trieu nhung chi trong mot thoi gian ngan giua 544 den 602 sau tay lich.

Cho den nam 938 tuong Tran Hung Dao va Ngo Quyen danh bai quan Tau trong tran chien o Bach Dang Giang de lay lai nen doc lap dau tien cho Viet Nam.

Tai Bach Dang Giang, gan thanh pho Hai Phong, Duc Tran Hung Dao va vi tuong dau tien cua the gioi da danh bai quan Mong Co va Mong Co hien gio chiem dong Tau, khi quan Mong Co vien co muon muon Dai Viet, ten nuoc Viet Nam luc bay gio, lam con duong di danh Chiem Thanh hay Thai Lan ngay nay. Tuong Tran Hung Dao da dung muu dat cac coc bang go liem tren song Bach Dang cho nuoc xuong cac noc nay dam thung cac chien thuyen cua quan Mong Co di qua song Bach Dang, de dang, de roi bai quan Mong Co chay ve Tau. Trong khi thoi gian truoc do quan Mong Co da dung vu khi dac biet cua nguoi Mong Co la co ngua va ban ten de danh chiem cac lanh tho cua cac nuoc lan can nhu An Do, Ba Tu, cac nuoc A Rap, cac nuoc ma quan Mong Co co the dung ngua de di duong bo den va dung vu khi loi hai cua nguoi Mong Co la cung ten de xam lang va chiem dong nuoc lang gieng mot cach vu bao va nhanh chong.

Nen biet rang nuoc Mong Co la mot nuoc co sa mac rat bao la voi dat rong thu 2 the gioi luc bay gio voi sa mac theng thang va dan Mong Co chuyen coi ngua va ban ten vu khi tho so cua thoi tien su ma khong co nuoc nao tren the gioi co dia diem dac thu nhu vay. Chinh vi the ma Thanh Cat Tu Han da dung muu luoc nay de tan cong xam lang cac nuoc lang gieng co lanh tho noi lien voi Mong Co ma khong phai bi ngan cach boi bien. De roi quan Mong Co luc bay gio da chiem dong 22% tong so dat tren the gioi hay 33,000,000 km2 va cai tri 100 trieu dan trong tong so 4 trieu dan tren the gioi luc bay gio nhu Ukraine, Korea, Siberia, India, Iran.



Trong cuoc xam lang cua Mong co va nuoc Dai Viet vao doi vua Tran Thai Tong duoi su chi uy cua tuong Mong Co la Uriyangqatai con cua vi tuong cua Thanh cat Tu Han.

Lan xam lang nuoc ta dau tien cua quan Mong Co vao nam 1258. Luc bay gio quan Mong Co tan cong mien Bac cua Vietnam luc do duoc goi la Dai Viet duoi trieu vua Tran Thai Tong, Tran thanh Tong. Con phia Mong Co luc bay gio la Uriyangqatai chi uy. Uriyangqatai la tuong nha Nguyen. Cha cua ong la tuong cua Thanh Cat Tu Han. Trong cuoc tan cong nay quan Mong co cung muon tieu diet Nam Tong la trieu dai cai tri Trung Hoa luc bay gio. QUan Mong Co co 4,500 quan. Quan Dai Viet co 10,000. Mac dau quan Dai Viet dong hon nhung quan Mong Co co tai ban cung ten va coi ngua nen thang the hon.

Ming Dynasty sai xu gia yeu cau vua Tran thanh Tong hang, vua khong dau hang ma ra linh cho dung tuong Tran Hung Dao bat dau chuan bi chien dau. Quan Mong Co tan cong thanh Thang Long. Vi yeu the vua Tran Thai Tong phai rut khoi thanh Thang Long ve Thien Mac. Ngay 28-1-1258 vua TranThai Tong cung Thai Tu Tran Thanh Tong danh thang vao quan Mong Co. Vi vui trong chien thang Mong Co y lai nen bi Vua Tran Thanh Ton danh bai phai chay ve Tau o Van Nam.

Quan Mong Co danh Dai Viet lan thu 2:

27 nam sau su xam lang cua Mong Co lan thu 1 quan Mong co xam lang Dai Viet lan thu 2 nam 1285. Luc bay gio nuoc ta co Vua Tran Thanh Tong va con la Tran Nhan Tong. Nuoc Dai Viet co cac dung tuong la Tran Hung dao, Tran Quang Khai, Tran Nhat Duat, Tran Khanh Du, Tran Binh Trong, Tran Quoc Toan va Pham Ngu Lao.

Nam 1279 Hot Tat Liet ra lenh danh Dai Viet nhung noi la di danh Chiem Thanh. Muc dich Mong Co danh Chiem Thanh de dung Chiem Thanh lam can cu danh Dai Viet tu phai Nam. Hot Tat Liet cho con trai cua minh la Thoat Hoan danh phia Bac vao Dai viet. Con Toa Do danh tu Chiem Thanh xuong Dai Viet va Nasirud danh tu Van Nam.

Khi biet duoc quan Nguyen du dinh danh nuoc ta vua Tran Thanh Tong lap Hoi Nghi Binh Than de ban ke danh Mong Co. Luc bay gio Tran Quoc Toan chau noi cua vua Tran Thai Tong song duoi thoi vua Tran Nhan Tong vi con nho tuoi khong cho tham du nen ong bop nat trai cam.

Dai binh cua Thoat Hoan danh Chi Lang, Hung Dao Vuong Tran Quoc Tuan that the dua quan ve Van Kiep. Vua Tran Nhan Tong thay giac manh, moi Hung dao vuong vao va noi rang: “ The giac to nhu vay hay la tram chiu dau hang”. Hung Dao Vuong tau “ Neu be ha muon dau hang giac thi hay chep dau than truoc da”. Vua Tran Nhan Tong an long. Tran Hung Dao tro ve Van Kiep hieu tieu 20 ngan quan de danh Mong Co. Thang 12 nam Giap Than hay 1-2-1285 vua Tran Thanh Tong moi cac bo lao ca nuoc hop Hoi Nghi Duyen Hong o Thang Long hoi cac bo lao co nen danh hay hang. Cac bo lao deu noi “ Danh”.

Trong thoi gian nay Dung Tuong Tran Hung Dao an nup tai chua Ve de ve dia do va cac noc tren song Bach de danh chim thuyen Mong Co vi chua Ve gan song Bcah Dang. Hien chua Ve van con o Hai Phong. Toi co den tham chua Ve vao 2-2018. Duoc goi Chua Ve vi ctai chua nay Duc Tran Hung Dao da an nup de ve dia do de danh quan Nguyen.

Trong nhung tran chien o Son Dong, o Van Kiep , o song Duong, o Thang Long quan ta deu thua tran.

QUan nha Tran rut ve Thanh Hoa de cung co, trong khi quan Nguyen thi met moi thieu an binh hoan vi khong hop thoi tiec va thieu thuc an. Vua Tran Nhan Tong biet duoc dieu nay va Tran Hung Dao biet la thoi co phan cong da den nen vua Tran Nhan Tong tu Thanh Hoa tro ve Bac tan cong quan Nguyen muc tieu tran danh la o song Hong va danh Thoat Hoan de lay lai Thang Long thanh. Tran Quang Khai, Pham Ngu Lao va Tran Quoc Tuan tan cong quan Nguyen o Chuong Duong. Quan Nguyen thua tran chay toan loan. Thoat Hoan duoc quan Nguyen dau kin trong ong dong de mang ve Tau. Tuong Tran Quoc Toan hy sinh trong tran nay.

Dung tuong Tran Hung Dao da oanh liet danh duoi quan Mong Co ra khoi bo coi Dai Viet trong khi Quan Mong Co luc bay gio rat hung manh da chiem dong gan ¼ tong so dat tren the gioi gom co Trung Hoa, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Azerbaizan, Qatar, Bharain, India, Arab Emirates, Iran va nhieu nua khac de tao thanh De quoc Mong Co lon nhat the gioi luc bay gio. Vay phai noi Tuong Tran Hung Dao la dung Tuong oai hung thoi bay gioi hon bat cu nuoc Dong Nam va Trung A Chau luc bay gio va con chau Nuoc Viet phai hanh dien va ghi on ngai, nhung the he sau phai ton trong va khong duoc dem dat dai ma Duc Tran Hung Dao da giu gin bien thuy cua to tien ma dang cho ngoai bang.

Sau khi dep giac xong vua Tran Nhan Tong da coi ao bao len nui Yen Tu ben canh song Bach Dang de an minh tu. Mac dau tu hanh Vua Tran Nhan Tong cung tu dinh nui Yen Tu nhin xuong song Bach Dang de trong coi bo coi nuoc Nam. Chinh vi su hy sinh coi bo ao bao, tu bo cao sang cua mot vi vua de song cuoc doi dam bac tu hanh, mot hanh dong ma khong co mot vi Hoang De duong thoi cua the gioi hien tai co hanh dong cao ca nhu vay.

Truong Dai hoc Haward o My, vi kinh trong su hy sinh cao ca cua vua Tran Nhan Tong, mot vi vua duy nhat trong lich su nhan loai da tu bo doi song cao sang de di tu, nen ho da thanh lap ra Tran Nhan tong Institude o Dai Hoc Harward de tuong niem den vua Tran Nhan Tong.

Den 1406 Tau xam lang nuoc ta lan nua nhung bi Le Loi dung len khoi nghia duoi Tau ve nuoc de lap nen trieu dai nha Le ke tiep la thuoc cuc thinh cua vua Le Thanh Ton 1460 den 1497.

Trong thoi ky tu the ky 11 den 18 nuoc ta mo cuoc Nam tien danh ve phia Nam chiem lay dat cua Champa va mot phan cua Khmer.

Sau the ky 16 Tau ung ho nha Mac de lat do nha Le nhung cuoi cung nha Le chien thang nhung roi nuoc Viet Nam roi vao noi chien giua nha Trinh va Nguyen goi la Trinh Nguyen phan tranh Trinh o mien Bac Nguyen o mien Nam keo dai hon 40 nam den 1670. Trong thoi gian nay nha Nguyen o Phuong Nam chiem phan dat cua Khmer doc theo song Cuu Long. Sau nay nho su giup do cua Phap vua Gia Long thong nhat Vietnam.

Trong nhung nam 1500s nhung thuong thuyen Bo Dao Nha co ghe Vietnam de buon ban va bat dau mo su anh huong den vung dat nay nhung bi dan Viet phan doi nen nguoi Bo Dao Nha rut lui ve Macau va Nhat. Trong khi do Anh cung muon gay anh huong vung dat nay nhung cung bi dan dia phuong phan doi. Tu nam 1615 den 1753 Phap buon ban o cac tinh niem Trung va bat dau dua cac nha truyen giao va Vietnam. Trieu dinh Vietnam luc bay gio thay su anh huong cua Cong Giao vao xa hoi Vietnam nen bat giu nhieu nha truyen giao Phap de roi Phap dung quan doi de can thiep nam 1834. Tu tu Phap xam phap vao chu quyen cua Vietnam. Den 1862 1/3 cua Vietnam duoi su can quan cua Phap. Den 1884 toan nuoc Vietnam duoi su thong tri cua Phap. Van hoa tay Phuong va Cong Giao bat dau noi rong tu Saigon den Ha Noi.

Phong trao Can vuong noi len chong phap va giet hai 1/3 nguoi Cong Giao theo Phap. Nhung den nam 1890 thi phong Trao Can Vuong bi Phap dep tan. Ke tiep la cuoc noi day cua Phan Boi Chau, Phan Chau Trinh , Phan Dinh Phung va vua Ham Nghi di den hop nhat nam 1930 de chong Phap trong phong trao Yen Bai voi Viet Nam Quoc Dan Dang. Trong khi do Phap van thong trti Vietnam den nam 1944 Nhat bat dau chiem Thai Binh Duong va cac nuoc chiem dong boi Phap trong do co Viet Nam de roi Nhat tao nen nan doi nam At dau nam 1945 voi 2 trieu nguoi Viet chet.



Trong thoi ky Phap thuoc, Phap chiem Vietnam vao the ky 19, luc bay gio vua Ham Nghi dang la Hoang De cua nuoc Vietnam. Nam 1884 vua Ham Nghi len ngoi khi luc 13 tuoi , trieu dinh tai Hue. Vua Ham Nghi ho hao cac si phu yeu nuoc dung len chong Phap. Nha vua phat dong chien dich Can Vuong, bo trieu dinh vao rung de chong Phap. Chanh quyen Phap keu goi ong tro ve trieu dinh de thoa hiep nhung ngai khong chui nhat dinh o lai rung de trieu tap si phu chong Phap trong 3 nam. Nam 1888 nha vua bi phan boi va bi giac Phap bat. Nam 1889 vua Thanh Thai len ngoi luc 10 tuoi. Vua Thanh Thai cung la vi vua yeu nuoc. Thay vi vao rung chien dau nhu vua Ham Nghi, nha vua am tham chong Phap tai hoang cung. Vua Thanh Thai thuong gia dien de tranh su dom ngo cua thuc dan Phap, nhung viec nay khong qua mat duoc Phap. Phap noi rang vua Thanh Thai mat tri khong cai tri duoc nuoc nen de vua Duy Tan con vua Thanh Thai len ngoi luc 7 tuoi, khong biet gi de de be cai tri. Mac dau con nho nhung vua Duy Tan cung nhu vua cha tim cach chong nha cam quyen Phap khong chiu lam vua bu nhin duoi su chi dan cua Phap. Nha vua lien lac voi Viet Nam Quang Phuc hoi , mot to chuc chong Phap duoi su lanh dao cua nha yeu nuoc Phan Boi Chau. Nhung roi nha vua cung bi Phap bat khi cai trang thanh dan thuong tren duong tham du khang chien chong Phap. Nha cam quyen Phap o Viet Nam, Thong Doc Nam Ky day vua Ham Nghi di Algeria nam 1888, Phi Chau va vua Thanh Thai va Vua Duy Tan di dao La Reunion, Phi Chau nam 1916.





Vua Duy Tan len ngoi luc 7 tuoi.

Ngay 20-11-1916 Phap day vua Duy Tan cung cha la vua Thanh Thai den dao La Reunion luc vua Duy Tan, con duoc goi la Hoang Than Vinh San, ten huy la Nguyen Phuc Vinh San, Nien Hieu la Duy Tan, tri vi tu nam 1907 den 1916. Luc do vua Duy Tan duoc 17 tuoi va than phu la Hoang than Buu Lan tuc vua Thanh Thai duoc 37 tuoi. Cung bi day ra dao co than mau cua vua Duy Tan la ba Hoang Thi Dinh, vo la ba Hoang Thi Vang hay duoc goi la Hoang Quy Phi, co em trai vua la Hoang than Vinh Chuon, em gai la cong chua Luong Nhan cung ba Ho thi Nhan , Ho thi Mung la vo va hau thiep cua vua cha Thanh Thai cung mot so phu ta. Tat ca cu ngu tai thu do Saint –Denis cua dao Reunion. Vua Duy Tan den day o nha thue chu khong du tien de mua nha nhu cac vua chua nuoc khac bi day tai day. Chanh quyen Phap cung cap cho vua mot so tien nho du de sinh song. Vi khi hau khat nghiet va nho nha nen me va em gai cua vua xin tro ve Vietnam. Sau nay vi khong hop voi vua cha Thanh Thai nen vua Duy Tan khong lien lac gia dinh nua va tu lap voi ban tinh chiu dung. Vua Duy Tan luc bay gio moi 17 tuoi xin di hoc vo tuyen dien de roi ban hang dien va sua do dien tai dao La Reunion.



Toi den dao La Reunion, Phi Chau ngay 1-21-2016 dung 100 nam tu ngay vua Duy Tan bi day ra dao 1-20-1916. Toi tim ra can nha ma ngay xua nam 1916 vua Duy Tan muon de lam tien sua do dien va ban phu tung dien de sinh song. Can nha nay da doi nguoi thue va dieu la lung thay nguoi thue hien tai cung dung tiem nay de sua do dien

Trong thoi ky bai luu day, Vua Duy Tan co gang hoc hanh va do Tu Tai Phap sau do vao hoc Luat tai dao nay. Ong co nguoi vo chanh thuc la ba Mai Thi Vang va 3 nguoi vo khac khong chanh thuc . Ba Mai thi Vang tro ve VietNam song sau 2 nam song tai dao Reunion vi khong chiu noi khi hau o day va nho nha. Ba khong co con voi vua Duy Tan nhung thu tiec tho chong. Vua Duy Tan phai o lai dao vi bi luu day. Sau do nha vua lay 3 ba vo khac nguoi Phap mang den cho ong gan 10 nguoi con mang ho la Vinh San thay vi ho Nguyen vi nha cam quyen Phap tai dao Reunion chi biet vua Duy Tan ten la Vinh San. 3 ba vo sau nay la nguoi Au Chau ten la Marie Anne Viale, Fermantier va Ernestine Yvette Maillot.

Trong the chien thu 2 Duc tan chiem Phap. Do la su bu tru cua luat nhan qua. Phap chiem Vietnam , Duc chiem Phap. Tuong Charles de Gaulle keu goi dan chung dung len chong lai Duc Quoc xa. Viec Duc chiem Phap lam day dong tinh than quoc gia cua vua Duy Tan vi De Gaulle la than tuong cua vua Duy Tan, Vua Duy Tan dung nang khieu cua minh la vo tuyen dien de thau thap tin tuc ben ngoai roi giao cho quan khang chien Phap bat dau nam 1940. Roi ong phuc vu voi cap bac ha si trong doan quan khang chien. Sau do len chuan uy roi thieu uy, sau cung la thieu ta nam 1945 khi Duc dau hang quan doi dong minh. Vua Duy Tan gia nhap quan doi Phap chong lai Duc trong the chien thu 2 de tiem hieu ve quan su va quan doi Phap voi muu do tai chiem Vietnam danh doc lap cho xu so vi nha vua mang trong nguoi long ai quoc cuc do. Luc bay gio Vietnam dang bi Nhat xam chiem vi Phap rut lui de lo the chien thu hai.



Vua Duy Tan trong khong quan Phap

Ngay 24-12-1945 vua Duy Tan di may bay Phap di tu Paris tro ve dao Reunion thi may bay roi o Cong Hoa Trung Phi va nha vua tu nan. Tho 45 tuoi. Co nguoi cho rang ANh da dang xep giet hai vua Duy Tan vi Anh khong muon vua Duy Tan tro lai Vietnam. Anh da de nghi cho vua Duy Tan 30 trieu Franc de vua Duy Tan khong tro ve Vietnam nhung nha vua khong dong y va nha vua lo so cho sinh mang minh sau do. Xac ngai duoc mang ve chon cat tai dao Reunion. Nam 1987 nguoi con truong cua vua Duy tan la Georges Vinh San hay Nguyen Phuc Bao Ngoc den dao Reunion mang cot cha ve Hue de chon noi ngoi mo cua ong noi la vua Duc Duc. Vua Thanh Thai cung duoc chon cat tai Hue , chi co hai cot cua vua Ham Nghi con luu lac tai Phap.

Mot cau noi de doi cua vua Duy Tan la:

“Khi tay ban thi lay nuoc ma rua, vay khi nuoc ban thi lay gi rua?”

Vua Duy Tan tu tra loi rang:

“ Khi nuoc ban thi lay mau ma rua.”

Nha vua da tham nhuan lich su oai hung cua to tien cua Ba Trung, Ba Trieu, cua Tran Hung Dao, cua Tran Binh Trong, cua Ngo Quyen…da tung lay mau de lay mau de rua dat nuoc bi nho ban boi lu ngoai bang day xeo que huong.

Tai sao Phap lai day vua Duy Tan ra dao Reunion o Phi Chau?

Trong thoi ky Phap chiem Vietnam, luc bay gio Vua Thanh Thai la cha cua vua Duy Tan dang tri vi. Vua Duy Tan, ten that la Nguyen Phuc Vinh San, sanh ra tai Hue ngay 19-9-1900 . Nam 1907, Phap khong muon vua Thanh Thai cai tri vi kho dieu khien vua Thanh Thai, ben truat phe ngai va de vua Duy Tan luc do moi 7 tuoi len ngoi de Phap de be sai khien vi Phap thay vua Duy Tan kho khao. Nhung khi Vua Duy Tan len ngoi thi tanh tinh lai khac: khon ngoan khong nhu duoi mat cua Phap mac dau moi 7 tuoi . Phap mo chien dich tim vang o Vietnam, an cap vang cua vua chua Vietnam de mang ve Phap. Cung nhu nuoc ANh vao the ky 17 den 19 di an cap vang cua cac nuoc thuoc dia dem ve dat nuoc ho. Nuoc ANh la mot nuoc duy nhat tren the gioi, sau do la Phap, da chiem dong hau het tat ca nuoc nho cung nhu da so cac dao tren the gioi, an cap het vang bac kim cuong cua ho roi sau do tra lai su doc lap cho ho, de lam giau cho Nu Hoang ANh va nuoc Anh. Nu Hoang ANh phai tra lai tien an cap nay lai cho cac nuoc ngheo doi hien nay nhat la cac nuoc ngheo doi o Phi Chau. Trong tong so cac nuoc bi ANh chiem dong co AN Do, Mien Dien, Brunei, cac dao o Caribbean nhu Virgin Islands, St Lucia, Granada, Grand Turk…, o An Do Duong nhu Madagascar, Mauririus, Seychelles….va cac nuoc o Phi Chau nhu Ethopia, Kenyan.... Con nhung nuoc bi Phap chiem dong nhu Vietnam, Cambodia, Ai Cap va Cac dao o Caribbean nhu Martinique, Guadelupe, French Guiana… o Thai Binh Duong nhu Tahiti va Phi Chau nhu Algeria. Hien nay Phap con chiem dong 27 vung tren the gioi. Phap chiem dong Vietnam de lay vang. Nam 1912 luc vua Duy Tan 12 tuoi. Kham su Phap la Mahe den trieu dinh Hue lay tuong vang duc tren thap Phuoc Duyen, roi lay vang o chua Thien Mu, dao lang vua Tu Duc de tim vang, dao trong Dai Noi cung dien vua de tim vang. Vua Duy Tan phan doi manh me bang cach dong cung dien va khong lien he voi Phap, truoc hanh dong an cap nay cua Phap.

Trong thoi gian nay cac phong trao chong Phap noi day trong do co Vietnam Quan Phuc Hoi do Phan Boi Chau thanh lap nam 1912. Biet vua Duy Tan la nguoi yeu nuoc nen Quang Phuc Hoi moc noi vua Duy Tan va nha vua len luc hoat dong cho hoi nay cung cac thanh phan lanh dao cua hoi trong do co Tran Cao van va Thai Phien. Vua Duy Tan va Viet nam Quang Phuc Hoi bai muu dung len chong lai su thong tri cua Phap nhung cuoc noi day bi Phap biet duoc va pha vo. Cac lanh tu nhu Phan Boi Chau , Tran cao Van bi xu tu. Toan quyen Hue du vua Duy Tan tro lai ngoi vua nhung ngai khong chiu do do vua Duy Tan bi dai den dao Reunion, mot thuoc dia cua Phap nhu da noi o tren.

Cau chuyen ve vua Duy Tan:

Trong không khí se lạnh của thời tiết giao mùa những ngày cuối năm. Đó là ngày 26 tháng 12, ngày húy kỵ vua Duy Tân, vị vua trẻ dũng cảm phi thường đã quyết tâm bảo vệ giá trị dân tộc, can đảm hậu thuẫn những phần tử yêu nước tranh đấu, trước sự đô hộ của ngoại xâm.
Vào một ngày mùa hạ, khoảng trung tuần tháng bảy năm 1907, các cung điện trong Đại Nội bỗng diễn ra một cảnh náo loạn. Các thị vệ, quan quân, cung tần mỹ nữ đều được huy động để tìm một vị Hoàng Tử nhỏ. Thôi thì, người chạy ngược, kẻ chạy xuôi, người la kẻ gọi. Súc vật trong cung thấy lạ cũng góp tiếng, đủ cả ngựa hí, chó sủa, mèo kêu, gà gáy….
Tại Chánh điện không khí lại khác hẳn. Phía bên trái là phái đoàn Pháp gồm viên Toàn quyền Đông Dương, viên khâm sứ Trung Kỳ và các viên chức cao cấp khác, ai cũng lộ vẻ hậm hực, bực tức. Phía bên phải là các quan đại thần Việt Nam mặc triều phục, đội mũ cánh chuồn, nét mặt thấp thỏm bồn chồn, lo lắng…Kế đó là những vị Hoàng Tử nhỏ được mặc quần chẽn xanh, đi hài tím và áo khoác mầu vàng nhạt.
Các vị Hoàng Tử, nhỏ nhất là ba tuổi và lớn nhất không quá mười tuổi, rụt rè đứng nép vào các quan. Có vị đã thút thít khóc…

Chuyện gì xẩy ra thế?

Đó là cảnh phái đoàn Pháp vào triều đình Huế, bắt tập họp tất cả các vị Hoàng Tử nhỏ để chọn người kế vị vua Thành Thái vừa bị buộc phải thoái vị.
Sau khi các Hoàng Tử trình diện, kiểm điểm lại thì còn thiếu một vị. Đó là Hoàng Tử Vĩnh-San, tám tuổi, con thứ năm của vua Thành Thái.
Sau hơn một tiếng đồng hồ chờ đợi, khi sự kiên nhẫn của phái đoàn Pháp sắp bùng nổ thì quan Ngự Sử tất tả chạy vào, mũ áo sốc sếch như vừa trải qua một trận chiến. Trận chiến đó, tuy không long trời lở đất nhưng chắc cũng vất vả không ít vì kẻ bị bắt - vị Hoàng Tử tí hon – tuy đã bị lôi xềnh xệch ra tới sân đình nhưng vẫn không ngừng la hét, không ngừng múa máy tay chân để phản đối quan Ngự Sử đã ngang nhiên cho lính lệ vào phòng làm huyên náo, khiến cho hai con dế cưng của Hoàng Tử đang đấu võ, sợ quá, nhảy tuốt vào gầm giường. Hoàng Tử chui vào theo thì bị hai tên lính lệ kéo chân ra. Rồi thì, đứa xốc nách, đứa nắm tay và Hoàng Tử đã bị đưa ra trình diện triều thần và phái đoàn Đông Dương trong hình ảnh một chú bé ngỗ nghịch, tóc tai bờm xờm, áo quần nhầu nát.

Hoàng Tử nghe các quan xin lỗi phái đoàn Pháp khi đã trình diện Hoàng Tử trong tình trạng không được chỉnh tề như thế này, vì Hoàng Tử sợ ……bị chọn làm vua nên đã trốn dưới gầm giường! Khi tìm được, các quan đành mang thẳng Hoàng Tử ra đây vì mọi người chờ đợi đã quá lâu rồi!

Nghe thế, Hoàng Tử Vĩnh-San bỗng ngưng la hét, vùng vẫy. Tuy mới tám tuổi, Hoàng Tử cũng cảm nhận được rằng các quan đang nói dối với phái đoàn Pháp,tuy không biết tại sao phải nói dối như thế!

Riêng phái đoàn Pháp, khi nghe quan Ngự Sử nói là Hoàng Tử Vĩnh-San đi trốn vì sợ bị bắt làm vua thì họ nhìn nhau mỉm cười. Họ biết rằng họ đã chọn được người lên ngôi, không cần phải duyệt xét lại tất cả các Hoàng Tử đang trình diện. Đối với họ, một cậu bé nhát gan, chạy trốn, sẽ là vị vua ANam lý tưởng để họ dễ sai bảo. Và họ quyết định nhanh chóng.

Hoàng Tử Vĩnh-San được chọn để chuẩn bị làm lễ đăng quang, niên hiệu là Duy Tân.

Đó là một quyết định sai lầm của chính phủ Pháp và cũng là định mệnh khốc liệt của vị Hoàng Tử tám tuổi, nhưng tự ái dân tộc và tình yêu Tổ quốc, đồng bào đã chan hòa trong trái tim bé nhỏ…

vua duy tanLễ đăng quang được tổ chức vô cùng trang nghiêm, trọng thể. Tại sân điện Thái Hòa. Các quan mặc triều phục, tề tựu đông đủ. Phái đoàn Pháp thì có một toán lính bồng súng đứng bên để bảo vệ an ninh. Ngoài ngọ môn thì có voi, ngựa, được mặc đai kết chỉ ngũ sắc, bên cạnh có lính lệ che lọng đứng hầu. Khi 21 phát súng lệnh báo hiệu lễ đăng quang bắt đầu thì Hoàng Tử bước xuống khỏi ngai. Ngài mặc áo long bào, đầu đội mũ cửu long, lưng đeo đai ngọc, sắc mặt trang nghiêm chững chạc.

Viên Toàn Quyền Đông Dương đọc bài chúc từ dài hơn một tiếng đồng hồ mà vị Hoàng Tử tí hon vẫn đứng yên lặng lắng nghe từ đầu đến cuối, làm ngạc nhiên tất cả mọi người hiện diện. Chưa hết, khi viên Toàn Quyền dứt lời, trở về chỗ ngồi cạnh ngai vàng thì vua Duy Tân nghiêng đầu qua, hỏi nhỏ bằng tiếng Pháp, giọng châm biếm “Đọc diễn văn dài thế, Ngài không mệt sao?". Suốt buổi lễ đăng quang, phái đoàn Pháp không hề nhìn thấy ở vị vua tí hon, hình ảnh cậu bé khờ khạo, nhút nhát như họ mong muốn!

Quả đúng như vậy! Khi người Pháp chọn Hoàng Tử Vĩnh-San lên ngôi, họ không ngờ đã để lại bộ Việt sử của chúng ta những trang sử vàng son đầy hãnh diện về một vị vua trẻ tuổi bất khuất, can trường.

Lên ngôi khi tám tuổi đã đối đáp lưu loát với người Pháp, năm mười ba tuổi, Ngài đã tự tay thảo lá thư trách cứ chính phủ Pháp không thi hành đứng đắn hòa ước 1884. Rồi chỉ hai năm sau đó, vị vua trẻ đầy lòng yêu nước thương dân đã can đảm liên lạc với các nhà cách mạng trong Việt Nam Quang Phục Hội với ước mong tìm được biện pháp lật đổ ách thống trị của ngoại xâm, hầu đem lại độc lập cho xứ sở.
Khi âm mưu đảo chánh bị bại lộ, người Pháp truyền đem kiệu tới, buộc vua Duy Tân trở lại triều. Ngài từ chối bước lên kiệu và nói rằng ‘Nếu muốn tiếp tục làm vua bù nhìn thì ta đã ở lại cung điện chứ bôn ba vất vả làm chi! Ta chỉ muốn làm một người dân trong một nước được độc lập”

Sau đó, dù Ngài đã nhận hết trách nhiệm, mong cứu mạng những người yêu nước lãnh đạo cuộc nổi dậy nhưng người Pháp vẫn đem lão tướng Trần Cao Vân và dũng sĩ Thái Phiên ra hành hình rất dã man để cảnh giác vua Duy Tân cũng như uy hiếp tinh thần dân chúng!
Uy vũ không sợ, danh vọng chẳng màng mà ý chí quyết giành lại độc lập cho xứ sở không bao giờ nguôi ngoai trong lòng vị vua trẻ khiến người Pháp, sau nhiều lần đe dọa, đã quyết định đầy vua Duy Tân sang đảo Réunion xa xôi bên Phi Châu. Khi đó nhà vua mới vừa 17 tuổi!
Với số tiền cấp dưỡng ít ỏi, Ngài hăng hái nghiên cứu ngành vô tuyến điện học, là môn học Ngài vốn có năng khiếu từ nhỏ.
Để tạo mối giao hảo với dân chúng địa phương, Ngài khéo léo biến nơi cư ngụ thành một cửa hàng khiêm nhường chuyên sửa chữa đồ dùng điện tử.
Dân địa phương đã đến địa chỉ số 41 đường Labourdonnais không phải chỉ vì yên tâm là máy móc của họ được sửa chữa cẩn thận mà còn đến đó vì tư cách điềm đạm, sự hiểu biết uyên thâm của vị vua ANam trẻ tuổi.
Dưới mắt người dân hải đảo Réunion thì, qua hình ảnh vua Duy Tân lịch lãm, can trường, họ đã nghĩ về nước Việt Nam như một huyền thoại đẹp mà nhà vua chính là một SỨ THẦN TOÀN HẢO NHẤT.

Với những hiểu biết sâu rộng, Ngài đã sáng tạo một đài vô tuyến để bắt được những làn sóng cực mạnh. Từ đó, Ngài biết được những tin tức sôi động khắp nơi, nhất là về một nước Pháp đang phải tranh đấu cho tự do của chính họ.

Những tin tức kháng chiến được Ngài loan tới những người thân cận để họ biến thành những làn sóng di động, âm thầm truyền tới chính phủ Pháp Tự Do. Sự tiếp tay kỳ diệu của Ngài qua không gian là những vũ khí quý giá mà sau này Ngài đã nhận được huy chương kháng chiến do chính phủ Pháp Tự Do ban tặng.
Thời cơ đã đến khi Ngài nghe được lời kêu gọi lịch sử của tướng De Gaulle. Ngài đã nhìn thấy con đường danh dự để trở về quê hương. Đó là, chính Ngài phải tình nguyện gia nhập lực lượng kháng chiến cho một nước Pháp Tự Do để từ đó, nhân danh cựu Hoàng Đế của một xứ bị Pháp đô hộ, Ngài sẽ yêu cầu trả lại tự do cho xứ sở. Ngài tin tưởng rằng người Pháp đang cần sự hợp tác của chúng ta để tái chiếm Đông-Pháp nên họ có thể chấp nhận cho Việt Nam thành một quốc gia tự trị trong Liên-Hiệp-Pháp.
Sự suy luận bén nhạy của Ngài thật tuyệt vời! Sau nhiều giai đoạn hy sinh theo kế hoạch, Ngài đã được chính phủ Pháp thu xếp để hồi hương với sứ mạng mang thông điệp về một nước Việt Nam Tự Do, Độc Lập trong Liên-Hiệp-Pháp.
Hỡi ơi! Sứ mạng thiêng liêng danh dự đó đã đi liền với định mạng bi thảm của vị vua dũng cảm, phi thường!
Chuyến bay từ Fort-Lamy đi Bangui ngày 26 tháng 12 năm 1945 đã lâm nạn và bốc cháy gần làng Bossako!
Chuyến bay đó sẽ mang vua Duy Tân ghé đảo Réunion thăm lại thân nhân, bè bạn trước khi Ngài trở về cố hương!.
Chuyến bay đó đã không bao giờ tới đảo Réunion, nơi hàng ngàn dân chúng hân hoan đứng đợi người bạn Việt Nam mà họ hằng ngưỡng mộ và yêu mến. Chuyến bay đó đã dập tắt bao hy vọng vừa bừng lên trong trái tim muôn người Việt Nam về viễn ảnh một nước Việt Nam Tự Do, Độc Lập!

Chuyến bay đó đã thay đổi giòng lịch sử của hai quốc gia Việt-Pháp khi người ta tự hỏi, số phận Đông Dương sẽ thế nào nếu vua Duy Tân – vị Hoàng Đế sáng suốt, yêu nước thương dân – với sự ủng hộ của chính phủ một nước Pháp Tự Do, sẽ cầm vận mệnh quốc gia Việt Nam năm 1946?!

Nhưng vua Duy Tân đã ra đi…..

Vị Hoàng Tử Vĩnh San nhỏ bé tám tuổi lên ngôi.

Vị Hoàng đế mười bẩy tuổi, đi chân đất ra khỏi hoàng cung, làm cách mạng.

Vị vua tuổi đôi mươi bị truất phế lưu đầy.

Người bạn da vàng thân thiết của thổ dân Châu Phi.
Người chiến sỹ kiên trì tiếp tay đắc lực cho kháng chiến quân Pháp……

Ngài đã ra đi trên cánh đồng thênh thang nắng gió!
Xin mượn lời của người dân hải đảo Réunion thương khóc Ngài trong ngày định mệnh đó, như nén tâm hương thắp lên trong ngày giỗ Đấng Minh Quân tôn kính:
“Ôi, Hoàng Tử Vĩnh-San tuyệt diệu! Làm sao Ngài có thể ra đi đột ngột và bi thảm như thế được? Từ nay, nếu có người Việt Nam hiếm hoi nào ghé qua đảo này, họ sẽ không còn dịp quỳ gối kính cẩn trước Ngài nữa. Nhưng những người Pháp ở đây đã biết và yêu mến Ngài, sẽ nghiêng mình sùng kính mỗi khi tưởng nhớ đến Ngài. Bằng tinh thần cao thượng, Ngài đã chịu đựng một cuộc thử thách quá lớn lao. Điều đó sẽ đem đến cho hương hồn Ngài một hào quang sáng chói vĩnh cửu, sáng chói hơn cả cái vương miện mà Ngài đã đội trong thời gian ngắn ngủi”

Huệ Trân

(Độc Cư Am – Tiết lạnh cuối năm)



Vua Bao Dai ten la Nguyen Phuc Vinh Thuy, sanh ngay 22-10-1913 va mat ngay 31-7-1997 la vi Hoang De cuoi cung cua Trieu Nguyen va la vi Hoang De cuoi cung cua che do quan chu. Ong la Hoang De nuoc Viet Nam tu 1925 den 1945 va la Quoc Truong Vietnam tu 1949 den 1955. Vua cha la Khai Dinh. Nam 1934 vua Bao Dai dam cuoi voi ba Nguyen Huu Thi Loan va tan phong lam Nam Phuong Hoang Hau.

Nha Nguyen keo dai 143 nam gom 13 vi vua ma vua dau tien la Gia Long va cuoi cung la Bao Dai.

Vi vua khoi dau cho trieu dinh nha Nguyen la vua Gia Long tri vi tu 1802 den 1819. Vua Gia Long lam vua duoc 18 nam, mat nam 1820 huong tho 58 tuoi. Vua Gia Long co 31 nguoi con 13 trai 18 gai.

Vi vua ke tiep la vua Minh Mang tri vi tu nam 1820 den 1840. Duoc 20 nam tai vi. La con thu 4 cua vua Gia Long.va Ba Nguyen Thi Dang. Vua Minh Mang sanh ngay 23-4 nam 1871 lam vua tu nam 1920 den 1840 duoc 21 nam. Quoc Tu Giam co tu thoi ky nay co ky thi Hoi va Dinh. Nha vua mat nam 1841 huong tho 50 tuoi. Vua Minh Mang co 142 nguoi con, 74 trai va 68 gai.

Ke tiep la vua Thieu Tri (1841-1847)la con truong cua vua Minh Mang va ba Ho Thi Hoa. Vua sanh nam 1807 . Len ngoi nam 1841 va mat nam 1847 tri vi duoc 7 nam. Tho 41 tuoi. Vua Thieu tri co 64 nguoi con , 29 trai, 35 gai.

Ke tiep la vua Tu Duc (1848-1883), la con thu hai cua Thieu Tri. Va ba Pham Thi Hang. . Vua Tu Duc sanh nam 1829. Len ngoi nam 1847 va mat nam 1883, tho 55 tuoi.

Vua ke tiep la Duc Duc( lam vua duoc co 3 ngay). Sanh nam 1853, la con nuoi cua Vua Tu Duc. Len ngoi duoc 3 ngay thi bi truat phe theo lenh cua Me vua Duc Duc. Vua Duc Duc mat nam 1884 tho 32 tuoi. Vua Duc Duc co 18 nguoi con, 11 trai, 8 gai mac dau chi co 32 tuoi.

Vua ke tiep la vua Hiep Hoa(lam vua 5 thang tu 6-1883 den 11-1883), con thu 29 cua vua Thieu Tri. Sanh nam 1847. Khi vua Duc Duc bi phe vua Hiep Hoa len thay. Vi nha vua Hiep Hoa co y than Phap nen bi trieu dinh Hue bat uong thuoc doc chet vao nam 1891. Nha vua Hiep Hoa co 17 nguoi con, 11 trai, 6 gai. Lam vua duoc 4 thang. Tho 54 tuoi.

Ke tiep la vua Kien Phuc (1883-1884)la con nuoi cua vua Tu Duc luc 2 tuoi. Den 15 tuoi thi len ngoi. Nam 1883 duoc 8 thang thi mat luc 16 tuoi.

Khi vua Kien Phuc mat nguoi em la Nguyen Phuc Ung Lich len ngoi nam 1884 (1884-1885) lay hieu la Ham Nghi luc 14 tuoi. Vua sanh nam 1871. Nan doi nam At Dau xay ra nam 1885 duoi trieu di vua Ham Nghi. Vua phat dong phong trao Can Vuong chong Phap. Sau bi noi giam bat vua giao cho Phap. Nha vua bi dai ra dao Algerie ngay 13-1-1889 va vua song o do den khi mat nam 1843 tho 72 tuoi.. Vua co 3 con, 1 trai , 2 gai.

Vua ke len ngoi la Nguyen Phuc Ung Thi(1885-1888) vuong hieu la Dong Khanh. La em cua vua Kien Phuc va la con nuoi cua vua Tu Duc luc 2 tuoi. Sau nan doi nam At Dau vua Ham Nghi bo ngai vang thuong luong voi Phap cho Ung Duong len ngoi lay nien Hieu la Dong Khanh. Lam vua duoc 3 nam vua Dong Khanh mat nam 1889 luc 25 tuoi. Vua Dong Khanh co 10 nguoi con 6 trai 4 gai.

Vi vua ke tiep la vua Thanh Thai (1889-1907)ten la Nguyen Phuc Bao Lan con thu 7 cua vua Duc Duc. Sanh nam 1879. Len vua luc 10 tuoi. Chong Phap nen lam vua duoc 19 nam thi bi Phap lay co vua mac binh tam than nen bi dua ra dao Reunion, Phi Chau.

Toi co den tham dao nay dung ngay vua Duy Tan 100 nam bi luu day. Vua Duy Tan la con cua vua Thanh Thai.

Vua Thanh Thai mat nam 1955 tho 77 tuoi. Vua Thanh Thai co 45 con, 19 trai, 26 gai.

Vi vua ke tiep la Nguyen Phuc Vinh San(1907-1916) con thu 5 cua vua Thanh Thai. Khi Vua Thanh Thai bi truc phe. Trieu dinh Hue dua con thu 5 cua vua Thanh Thai Nguyen Phuc Vinh San len ngoi nam 1907 moi 8 tuoi. La vi vua nho tuoi nhat trong 13 vi vua trieu Nguyen. Moi 8 tuoi nhung khi khai cua bac de vuong. Vua chong Phap nen bi dai ra dao Reunion. Toi co ra dao nay nam 2016 ky niem 100 vua Duy Tan bi dai ra dao Reunion. Vua mat trong tai nan may bay va an tang tai Cong Hoa Trung Phi nam 1987 va duoc mang ve chon tai Lang Tu Duc, Hue. Vua Duy Tan co 5 con , 3 trai 2 gai.