Dili, East Timor 10-2016


Advertisement
East Timor's flag
Asia » East Timor » Dili
October 30th 2016
Published: January 1st 2017
Edit Blog Post

East Timor:



">East Timor Today after 27 years of War and 14 years of Independence 10 2016





East Timor: 10-25-16

Timor rong 15,410km2 bang 1/20 Vietnam. Co 1.1 M dan . Dan song thua thuoc hon Vietnam. Trung binh moi nguoi kiem duoc $3,300 hon dan Vietnam. Dung tien My dollar va khong co tien rieng. Lai xe ben trai. Co 16 thu tieng duoc dung o East Timor boi vi co nhieu bo lac. Dan o thu do Dili noi tieng Tetum. Tetum la official language. O truong hoc dung Tetumva tieng Portugal de day.

East Timor tu thoi tien su khoang truoc 1500 AD, nguoi Java va Tau den day lap nghiep. Sau do 1509 nguoi Au Chau la Bo dao Nha den day buon ban roi co y dinh chiem vung nay. Dutch va Bo Dao Nha tranh gianh anh huong vung nay , Portugal va Dutch chiem 2 vung khac nhau tren dao nay de roi dua den Treaty nam 1859 chia Timor lam 2 phan , phia West goi la West Timor con goi Dutch Timor va phan con lai la East Timor con goi la Portuguese Timor.

Trong WW2 NHat danh Portugal va Dutch de chiem dao nay
20161025_13440420161025_13440420161025_134404
va sau khi tan cong Pearl Harbor. Nhung sau do Nhat thua tran trong the chien WW2 va Dutch va Portigal tro lai tai chiem vung nay.

Nam 1949 West Timor duoc goi la Indonesian Timor vi thuoc ve Indonesia con East Timor den nam 1975 doc lap tu Portugal vi 1974 co su bien chuyen lon o Portugal, military coup, nen Portugal rut lui tu East Timor tra lai so doc lap cho East Timor nam 1975. Tuy nhien 9 ngay sau khi East Timor tuyen bo doc lap, Indonesia xam lang East Timor. Indonesia muon chiem East Timor coi nhu lanh tho cua Indonesia vi dang Fretilin than cong o East Timor khong muon su doc lap nay va Indonesia lo so East Timor tro thanh nuoc cong san nen xam chiem East Timor.

Viec nay xay ra vao thang 8 -1975 trong thoi ky Gerald Ford lam Tong Thong nuoc My va Henry Kissinger la ngoai truong. Soeharto la Tong Thong Indonesia luc bay gioi yeu cau co cuoc hoi toi cao voi TT My va Ngoai Truong My tai Camp Davis truoc khi ra linh invade East Timor. Tong Tong Ford va Ngoai Truong
IMG_7905IMG_7905IMG_7905
Kissinger gap Tong Thong Indonesia o Camp David. Tong Thong My khong muon TT Indonesia dung vu khi cua My de giet dan East Timor. TT Soeharto chinh phuc TT Ford va Kissinger rang nuoc East Timor trong da tro thanh mot nuoc cong san va East Timor nam canh Indonesia. Vi su kien nay va Hoa Ky trong mat het tinh than trong su thua tran o Viet Nam moi thang 5 vua qua nen danh mem long chap nhan khong de mot mien Nam thu hai roi vao tay cong san. Va roi Tong Thong Indonesia ra linh tan cong East Timor. Phao binh, phi co , tau chien bat dau do bo len thu do cua East tTimor la Dili. Quan doi va nhan dan East Timor dung len chien dau chong lai quan Indonesia. Quan doi Indonesia xam lang east Timor keo dai tu nam 1975 den 1999 mac dau Lien Hiep Quoc phan doi su xam lang nay.Nam 1999 Lien Hiep Quoc dung len gian sep giua 2 phe Indonesia va East Timor. Tai nghia trang Santa Cruz 12-11-1991 dan chung East Timor dung len Peaceful protest tai nghia trang nay va quan doi Indonesia
IMG_7907IMG_7907IMG_7907
ban vao dam dong bieu tinh lam 250 nguoi chet. So con lai bi bat song va dua vao trai cua quan doi Indonesia. Nhung su tan ac nay bi qua bao. Trong so 250 nguoi chet nay co mot nguoi Tan Tay Lan, 2 nguoi bi dem vao trai linh danh dap trong do co 2 nha bao My. Su tan sat nay duoc thau film boi nha bao Anh. Ngay nay duoc coi la ngay le cua East Timor hien tai.De roi Hoa Ky va the gioi len an su tan bao nay di den su doc lap cho East Timor.

United Nation khong cong nhan su xam lang cua Indonesia va ngay ca Portugal. Trong 20 nam cai tri co khoang 250,000 nguoi chet vi xung doc. Nguoi East Timor khong chap nhan su thong nhat nay cua Indonesia va dung len chong lai 35,000 quan xam lang cua Indonesia. Nho la dan o dao Timor gom nhieu tribes khac nhau va bo lac o West Timor thu nghich voi bo lac o East Timor. Su chiem dong cua Indonesia o East Timor tao nen su diet chung lam hon 250,000 hay 1/5 dan East Timor
IMG_7913IMG_7913IMG_7913
bi giet. Trong tran chien tranh nay chanh quyen Indonesia da cho di tan nhung nguoi Timorese den cac hon dao cua Indonesia de lanh nan. May nam sau khi chien tranh cham dut nhieu nguoi tro ve co mot so chon Indonesia lam que huong. Do Lien Hiep Quoc dung ra dieu dinh . Indonesia rut ve West Timor va East Timor duoc Lien Hiep Quoc control cho den khi East Timor duoc doc lap nam 2002 de tro thanh nuoc doc lap moi nhat. Nam 2002 dan chung, gia tre be lon, tat nguyen o East Timor deu dung len bo phieu doi doc lap ra ngoai su kiem soat cua Indonesia de roi nuoc nay duoc doc lap. Hien nay East Timor van con Lien Hiep Quoc control nhung tu tu giam xuong va rut het nam 2015. Sau khi Indonesia rut khoi East Timor co cuoc noi chien ngan giua cac dang phai cua East Timor , mot ben muon theo cong san ben kia muon tu do dan chu. 96% dan theo dao Thien chua. San pham kinh te o day la café, Cenamon va Cocao.

Nhu o Palau nguoi Tau cong sau thoi
IMG_7914IMG_7914IMG_7914
gian cai cach kinh te nhieu hang xuong ngoai quoc vao Trung Cong lap hang xuong vi loi dung nhan cong re o day de roi kinh te Tau cong len manh vuot qua cac nuoc khac nhung day la tinh trang giau manh tam thoi nho vao kinh doanh cua cac nuoc khac tren lanh tho Tau. Tau da dung suc manh vai muon do de di Phi Chau mo hang xuong bot lot suc lao dong cua dan dia Phuong, vien tro kinh te tra hinh de lay mo kim khi ve Tau. O Palau Tau cung nhay vao de kim an lam mo khach san de chiem doc quyen roi tang gia cao mac dau day la nuoc ngheo. O East Timor cung vay, ho dung thu doan do. Bo tien ra mua hau het cac khach san va khi doat duoc muc tieu do ho ben tang gia doc quyen. Trong khi nuoc East Timor la mot trong nhung nuoc ngheo nhat the gioi ma gia khach san lai dac hon cac nuoc tan tien khac. Thu doan nay Tau Cong cung dem ra ap dung cho nhung chuyen bay vao Tibet ma Tau Cong chiem
IMG_7916IMG_7916IMG_7916
doc quyen de roi tang gia dac may lan cac hang khach cung khoang duong bay. Cung thu doan nay Tau Cong da ha gia cac chuyen bay ve A Chau de lam chet dung cac hang khac phai ha gia theo neu khong khong nguoi di.Nhung duong bay nay Tau cong khong chiem doc quyen duoc nen Tau Cong pha gia de lam khung hoang cac hang khac. Nhung chuyen bay ve A Chau bay khoang 20 gio ma gia tuong duong voi duong bay tu My den Trung My may khoang 5,6 tieng dong ho. Tau cong cung dung chien thuat nay voi dong tien cua ho. Ho de dong tien ho rat re so voi gia tri that su cua no. De lam gi? De hang hoa cua ho ban duoc ra ngoai quoc va vi gia re nguoi ta co khuynh huong mua do cua Tau Cong de roi danh chet hang hoa cua cac nuoc khac. Do la thu doan cua Tau Cong. Va thu doan nay duoc ap dung tai East Timor vi East Timor la nuoc nho de chien doc quyen.

Su lien he giua Indonesia ngay xua rat cang thang nhung
IMG_7918IMG_7918IMG_7918
bay gio tro nen tot dep vi East Timor chuong tu do dan chu. Nguoi dan East Timor lon tuoi biet noi tieng Portigal nhung nguoi tre thi khong vi nguoi lon song duoi thoi ky do ho cua Portugal.

Mot nuoc nho be cua xu East Timor ma co den 13 tinh nho moi tinh noi vai thu tieng khac nhau de tao thanh mot nuoc East Timor co den 63 thu tieng den tu nhung bo lac khac nhau noi tieng khac nhau. Tuy nhien ngon ngu chinh la tieng Tetum. O truong hoc ho lai hoc tieng Portigal vi tung la thuoc dia cua Portugal.

Toi dap may bay xuong xu East Timor vao luc 1:30Pm. Toi ngoi ben canh anh chanh nguoi East Timor va toi co co hoi hoi anh ta ve xu so nay. Den phi truong toi thay dan chung o day cung khong aggressive nhu toi tuong. Ho cung hien lanh than thien mac dau qua bao cuoc chien. Toi muon taxi cho toi di nhung noi trong thanh pho ma toi muon di. Truoc het toi di den khu shopping center o thu do Dili nay. Hang hoa that
IMG_7919IMG_7919IMG_7919
binh thuong cua mot nuoc ngheo. Ke den toi den Dili Tais Market ban do ky niem ban xu. Cua tiem that don gian da so ban do det bang tay, con do ky niem khong bao nhieu. Tim mua rat kho vi khong co gi . Chung to xu khong nhieu du khach va ngheo nan. Sau do toi chay dai theo bai bien Areia Branca de den Cape Fatucama noi co tuong chua Jesus to lon tren doi cao. Tuong chua Jesus nay la bat chuoc theo tuong chu Jesus tai Rio o Brasil. Tuong nay lam truong thoi chiem dong cua Indonesia. Tuong cao 27m tuong trung cho 27 provinces cua Indonesia. TT Soeharto khanh thanh nam 1988 khi ong vieng tham nuoc nay. Va Pope John Paul II blessed tuong Jesus trong lan tham 1989. Sau do toi di den Becora market ho ban do rao cai va nong pham that don gian. Tu day toi den dai Hoc tai Thu do Dili. Troi bat dau toi va mua nen toi ve khach san de hom sau di tiep.

Moi vieng may gio o day toi thay East Timor rat ngheo va toi muon tuong
IMG_7922IMG_7922IMG_7922
East Timor nhu nuoc Cuba ma toi den cach day 2 thang. Ngheo nan nhu vay mac dau khong bi cam van. Co le chien tranh da tan pha dat nuoc nay. Ve an ninh toi thay dan tinh khong aggressive, hien hoa.

Tren duong tro ve tu Cape Fatucama tinh co toi thay restaurant ten Saigon toi voi va ngung xe lai buoc vao thay co chu quan la nguoi Tien Giang. Co mung lam moi toi o lai choi sau do ong xa se dua di xem thu do Dili. Co lai moi toi o vai ngay nha co co phong trong. Toi can giay lao tay vi toi mua trai cay o day an trong xe, Co tang cho toi nguyen hop giay. Co cho biet nguoi Viet song o East Timor khoang 20 nguoi va da so lam nghe mo Restaurant. Cai tinh que huong cai tinh tu dan toc cua con nguoi Vietnam lam toi cam dong. Cung nhu khi o Guam 10 ngay truoc toi di ngoai duong thay cua tiem de Mai Supermarket toi ghe lai co chu cung mung lai lay 2 chai nuoc trong tiem moi toi va ke cho
IMG_7925IMG_7925IMG_7925
nghe tai sao co tai chon Guam lam que huong. Cai tinh tu dan toc hay con do. Dac biet nhung nguoi o Guam tat ca la nguoi mien Nam khong thich bon chen. Chuyen nay lam toi nho lai cach day 5 thang trong lan di cac dao o Phi Chau tren du thuyen toi thay co khoang 5 nguoi Vietnam lam viec. Chung toi mung lam va cac anh chang ke cho toi nghe nhung chan duong xa que huong. Toi hai duoc may trai soai trong khi di tour tren dat Phi Chau va tang cho cac anh chang nay voi loi nhan nhu: “ Chieu chieu khi xong cong viec len boong tau lay soai ra an cham nuoc mam duong roi nhin ve phia bien Vietnam vua an vua ca 6 cau vong co de do nho que huong.” Roi tren duong tro ve Hoa Ky tren may bay Emirates toi thay mot cio gai Vietnam lam Flight attendant co ta mung lam va tang toi va Thy mon qua cua hang Emerate. Toi tang lai cho Co may trai mang cay sim ma toi mua tren dao Phi Chau voi loi nhan nhu “
IMG_7928IMG_7928IMG_7928
Chieu chieu ra dung cua sau (may bay) Trong ve que Me ruot dau chinh chieu”.

Toi rat sung suong dan Viet dau o bat cu noi nao tren the gioi van con giu duoc cai tinh tu dan toc.

10-26-2016

Toi cho tai xe 7AM den khach san don toi de di tiep phan con lai cua thu do Dili nay. Tai xe cho toi den tham ngoi nha cua Bishop Belo. Trong thoi Indonesia chiem dong Giam Muc Belo lam le cau nguyen hoa binh truoc nha ong cung hang ngan giao dan vao buoi binh minh thi ong bi sat hai boi quan quan doi Indonesia. Truoc do Giam muc dung phuong phap hoa binh de giai quyet van de East Timor. Sau do ngai Giam Muc duoc giai Nobel Hoa Binh. Tu day toi di den East Timorese Culteral center. Noi day noi ve thoi ky chiem dong cua Indonesia. Ke do toi den Comoro market. Noi day ho ban da so la rao cai, van hung vat dung tho so. Nhin vao cach sinh hoat cua dan chung du khach moi thay duoc dat nuoc nay con rat ngheo nan, co doi
IMG_7929IMG_7929IMG_7929
song duoi mut can ban. Ho ban tomato, ban rau tung boi, ban chanh, ban, khai mi …da so ban giong nhau va nhung thu hang nay duoc de trong tung dia nho, khong la khoi luong lon. Ca khu rong lon ho dieu ban hang giong nhau nhu vay. Gia moi dia rau la 50 cents hay $1, $2 la cung . Ho kiem an la nhu vay. Chiec taxi toi di ghe rach nat loan lo, radio khong hoat dong, khong air conditioner…Ho van vui song trong hoan canh do. Trong khi Tau cong vao mua het khach san sang trong tang len $170/dem tao su chenh lech trong xa hoi cach ro rang. Toi nho hom qua dang di tai xe ngung xe lai de vao quan an. Toi di theo va cung an voi ong ta. Toi nghi day la quan com xa hoi. An xong toi tra $4 cho 2 nguoi. Tu Comodo Market toi di den Museum. Noi day noi va thoi tien su cua dan East Timor thi it ma noi ve cuoc xam lang cua Indonesia thi nhieu. Toi co gang ghi nhan nhung gi toi doc duoc vat hay duoc de
IMG_7931IMG_7931IMG_7931
lam bai hoc cho dat nuoc minh. Toi khong co thi gioi nhieu nen co chup hinh de ve nghien cuu. Tu day toi di den Chinese Temple de biet them sinh hoat cua dan Tau tai day vi o East Timor khong co China Town mac dau dan Tau Cong o day ray nhieu. Truoc chien tranh 1975 rat nhieu dan Tau Cong den day lam an. Khi chien tranh xay ra ho chay ve nuoc , sau chien tranh cham dut va east Timor duoc doc

lap ho tro lai rat dong. Tu day toi di thang ra phi truong de bay ve Bali.



Chuyen di East Timor ngan ngui nhung rat hay. Toi hoc duoc nhieu bai hoc quy gia cho doi song. Hoc duoc suc manh cua long yeu nuoc. Truoc khi toi di toi hoi lo nghi la bat an ninh nhung khi den noi xa hoi da doi khac. Rat thanh binh va dan chung hien hoa.


Additional photos below
Photos: 63, Displayed: 32


Advertisement

IMG_7937IMG_7937
IMG_7937
IMG_7941IMG_7941
IMG_7941
IMG_7943IMG_7943
IMG_7943
IMG_7944IMG_7944
IMG_7944
IMG_7946IMG_7946
IMG_7946
IMG_7949IMG_7949
IMG_7949
IMG_7954IMG_7954
IMG_7954


Tot: 0.074s; Tpl: 0.014s; cc: 11; qc: 33; dbt: 0.0311s; 1; m:domysql w:travelblog (10.17.0.13); sld: 1; ; mem: 1.2mb