Kind van de (be-)rekening

---

Afgaande op wat ik zie in en om Opuwo zou ik de mensen hier niet rijk willen noemen. Buiten het stadje leeft de bevolking op eenvoudige wijze, er is veel werkeloosheid, bereikbaarheid van basale voorzieningen als water en elektriciteit is lang niet overal geregeld, gezondheidszorg en onderwijs is niet voor iedereen beschikbaar. Mensen zijn kwetsbaar en een geringe verandering in hun omstandigheden kan hen in diepe armoede doen belanden. In steden als Windhoek en Swakopmund is meer rijkdom, die verscholen gaat achter hoge schuttingen met elektrisch prikkeldraad in de mooie centrale wijken. De bedrijven die security guards en toezicht leveren om te zorgen dat niemand zonder afspraak deelt in die rijkdom varen er wel bij.

De leiding op het hoofdbureau van VSO International heeft enkele weken geleden besloten om alle programma’s in Namibia te sluiten en in een periode van 2 jaar het land te verlaten. Deze beslissing volgt op een eerder besluit om een aantal programma’s af te stoten, waaronder ook het Disability programma, waarvoor ik werk. We springen als VSO niet meteen met z’n allen op een ezelkar in een massale vlucht het land uit. De komende twee jaar worden programma’s afgerond zodat we straks elegant de achterdeur kunnen gebruiken. Gaat het dan zo goed met the Land of the Brave?

Sinds enige tijd staat Namibia op de UN lijst van “Middle Income” landen. Namibia is sinds de onafhankelijkheid een braaf kind in de klas van ontwikkelingslanden geweest. Er is een democratie gekomen, het land beschikt over grondstoffen, een redelijk functionerende economie en infrastructuur en er is inmiddels een bescheiden middenklasse. Prima!

…toch?

Het is zeker een stap vooruit op het pad van ontwikkeling van het land. Namibia zal niet meer zomaar omvallen. De leraar heeft een krulletje gezet achter de cijferlijst van Namibia. Maar het is ook slechts één enkele indicator.

Het lijkt erop dat de status van Middle Income eerder een vloek dan een zegen is. Want deze status is voor veel hulporganisaties het teken geweest om zich terug te trekken uit Namibia. Het is vast niet het enige criterium geweest. De gedachte achter deze beweging is dat de aandacht en fondsen beter kunnen worden gericht op de werkelijk kwetsbare landen. Die status is Namibia volgens de lijst ontgroeid. Inpakken en wegwezen dus, want de klus is geklaard? Nee.

Een ander statistisch feit is dat Namibia nummer 1 staat op de globale lijst van landen met de grootste ongelijkheid in inkomen, de Gini coëfficiënt. Ondanks de groeiende economie leven veel mensen in Namibia onder de armoedegrens en maar een kleine groep mensen genieten van grote welvaart. Om maar een ietwat ongepaste vergelijking te gebruiken: men heeft een zaterdagmiddag voetbalteam met ongetrainde recreanten maar met één prof in het elftal om die reden in de eerste divisie geplaatst.

De beslissing van VSO om de programma’s in Namibia te sluiten zijn niet genomen omdat VSO Namibia vond dat men het nu zelf maar moest uitzoeken. De realiteit is dat er minder geld voor de programma’s beschikbaar is geworden. VSO is sterk afhankelijk van financiële steun die door de Britse overheid beschikbaar wordt gesteld. Dat bedrag is met de helft verminderd door de nieuwe regering. Er moesten keuzes worden gemaakt door VSO Namibia eerst en later besloot VSO International in al hunner wijsheid zich te gaan focussen op andere landen waar “echte armoede” heerst. Het is een beslissing waar veel over valt te zeggen.

VSO is geen hulporganisatie die zich richt op rampenbestrijding of noodhulp in oorlogsgebieden die net in puin zijn geschoten. In Namibia zijn - behalve armoede - de structuren en de middelen voor verbetering wel aanwezig, dat zou als een kans kunnen worden aangegrepen. In de jaren dat VSO hier is, is het accent van het werk dat we leveren veranderd. Een van de sterke eigenschappen van de manier waarop VSO nu in Namibia werkt is “building of capacity” en het aangaan van sterke verbintenissen met de lokale partners, dat is anders dan het leveren van diensten. De vrijwilligers zorgen voor overdracht van gevraagde kennis en vaardigheden en faciliteren een proces dat zichzelf na verloop van tijd in beweging houdt. Deze processen vinden meer en meer plaats op strategisch nivo. Anders gezegd: niet de plaats van een voetballer wordt ingenomen maar de coaches van alle clubs wordt getraind om de teamprestaties te verbeteren, om nog maar eens terug te vallen op mijn kromme vergelijking. Zo is binnen mijn placement het trainen van mensen die de zorg voor en diensten aan mensen met disability leveren en het adviseren van het ministerie over het leveren van revalidatie de core business, meer dan de klinische taken. Dat neemt niet weg dat ik ook tevreden ben als ik voor iemand een rolstoel kan regelen. Mijn indruk is deze werkwijze op veel vlakken in dit land vaak succesvol verloopt (ondanks mijn bemoeienis). Dus is het een juiste beslissing is dat VSO Namibia gaat verlaten? Ik vrees dat het een vergissing is en het kind met het waswater wordt weggegooid.

Maar ik doe er goed aan om hier te melden dat ik geen expert ben op dit vlak en dat ik naast Namibia niet in andere ontwikkelingslanden heb gewerkt. Het is niet meer dan mijn indruk en die zal bevooroordeeld zijn.

Vandaag kwam Ngombe weer eens kijken op de afdeling. Zijn kleren zijn ongewassen en zitten vol scheuren. Hij kwam regelmatig tijdens de periode in het ziekenhuis nadat hij ernstige brandwonden had opgelopen. In die periode is zijn moeder overleden tijdens de bevalling van haar 4e kindje. Nu weet niemand echt wat Ngombe overdag doet. Zijn vader kan niet voor hem zorgen omdat hij hele dagen op het land werkt om hopelijk net genoeg te verdienen om zijn kinderen eten te geven. Echte armoede is het niet hebben van een toekomst.

---